همه ما مؤنث هستیم

   علامه طباطبایی در مورد جنس مؤنث نظری بنیادین و فیلسوفانه در المیزان بیان می کند. او در تفسیر « إِن یَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلَّا إِنَاثًا» (نساء/۱۱۷) معتقد است: در بین معبود مشرکان مرد هم بوده اند مانند عیسی و برهما و بودا. اینکه معبود غیر خدا «اناث» نامیده به جهت قابلیت و انفعال و‌ناتوانی آنهاست. انوثت (مؤنث بودن) یعنی انفعال محض شأن مخلوق است با مقایسه خالق‌.
این نکته یکی از مصادیق تفسیر بنیادین از کلمات است که علامه فیلسوفانه آن را بیان می کند

بلبل و مور: سنت و تجدد

  بلبل عاشقانه خود را وقف گل می کند و در فکر چیزی دیگر نیست اما مورچه به جای لذت از بهار و تابستان به فکر روزهای سخت زمستان است.
در شعر #بلبل_و‌_مور #پروین_اعتصامی  بلبل عاشق را در مقابل مورچه سخت‌کوش تحقیر می کند.
مور در پاسخ بلبل که‌ از کار او در فصل نشاط انتقاد کرد، می گوید: روز تو یکروز بپایان رسد/ نوبت سرمای زمستان رسد
و‌بعد استقلال خود را با بلبل در میان می گذارد:
سر ننهادیم ببالین کس/ بالش ما همت ما بود و بس.
در مقابل این دیدگاه #آیت_الله_جوادی_آملی می گوید:
«حیوانات هم هجرت می کنند اما خوراک با خودشان نمی برند و خدا روزی آنها را در مکان دوم می دهد. و‌ کاین من دابه لا تحمل رزقها... جانداران دو گونه اند: گروهی مانند مور و‌موش اهل ذخیره اند و‌دسته ای دیگر مانند بلبل آزادانه زندگی می کنند». (تسنیم، ج۲۰، ۲۵۸).
بلبل پرنده محبوب دوران سنتی است ولی مورچه و موش بیشتر در رسانه های مدرن دیده می شوند. قلمرو‌ بلبل آسمان و قلمرو موش و‌مورچه زمین و زیر زمین است.
در دنیای مدرن‌ شاید نتوان موش و مورچه سخت کوش را به خاطر سکونت در تاریکی های زمین‌سرزنش کرد اما نباید بگذاریم بلبلان‌عاشق هم تحقیر شوند.

شعر کامل پروین اعتصامی:

اعتماد به نفس در قرآن

  أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ یُزَکُّونَ أَنْفُسَهُمْ بَلِ اللَّهُ یُزَکِّی مَنْ یَشَاءُ وَلَا یُظْلَمُونَ فَتِیلًا (نساء.۴۹).
در المیزان ذیل این آیه می خوانیم که از آیه «بل الله یزکی» روشن می شود که اعتماد به نفس که برخی نویسندگان  به تقلید از غربی ها جزو فضائل انسانی دانسته اند در دین‌وجود ندارد و قرآن‌فقط اعتماد به خدا را می شناسد

زیارت از پشت درهای بسته

امروز وقتی برای زیارت ضریح حضرت رضا علیه السلام رفتم با در بسته مواجه شدم و مردمی را دیدم که مقابل آن‌ تجمع کردند.
من که همیشه در حرم دنبال نشانه ها هستم با خودم فکر کردم که این نشانه چیست؟
۱. ورود به ساحت قدس همیشه میسر نیست مراقب باشیم که سلب توفیق نشویم.
۲. دیدن ضریح بهانه ای است تا قلب ما از غفلت خارج شود وگرنه که چه بسا قبره فی قلب من والاه. پس همینجا حال حضور به خود بگیریم.
۳. من که اذن دخول خوانده ام و داخل شدم! پس هر جا هستم مهمانم و‌میزبان کرم خواهد کرد.
پس:
السلام علیک یا علی بن موسی الرضا

نگاهی به کتاب «جایگاه رزق انسان در هستی»

کتاب «جایگاه رزق انسان در هستی» از اصغر طاهرزاده، مجموعه ای از روایت های زیبا و خواندنی در باب رزق است و من کمتر کتابی را به جامعیت (از جنبه روایی) این کتاب دیده ام.  سخن اصلی در باب «جایگاه رزق انسان در هستی» این است: امروزه اکثر مردم نسبت به تأمین رزق در توهّم شدیدی به‌سر می‌برند اما معصومین پیام دیگری برای ما داده اند: رزق، دو رزق است: رزقی که تو به دنبال آن هستی و رزقی که آن به دنبال تو است، که رزقِ نوع دوم طوری است که اگر هم به سوی آن نروی، به سوی تو می‌آید. غم فردا را نباید امروز بخوریم. هر کس به روزی اش می رسد و آن رزقی هم که به صورت حرام مصرف کرده‌ای چیزی جز رزق تو نبوده است مگر این‌که آن را به صورت حرام به‌دست آوردی و مصرف نمودی

شیخ صنعان و حاج یونس فتوحی

بنا به اعلام کارگردان، سریال تلویزیونی میوه ممنوعه -که این روزها در حال پخش مجدد از تلویزیون است - بازسازی امروزی منظومه شیخ صنعان است.

حاج یونس فتوحی و شیخ صنعان شباهتهای زیادی دارند:

1.هر دو پیر پارسا و بسیار خوشنامی هستند

2. پیرانه سر، دلباخته  یک دختر می شوند

3. علی رغم شیفتگی و بی اختیاری در عشق، متوجه حال زار خود هستند و بنابراین به عجز و  لابه می افتند.

4. عاقبت به خیر می شوند و از بحران عشق پیری رهایی می یابند.

5.عامل تحول هر دو در اطرافیان آنهاست.

 اما عشق این دو تفاوتهای مهمی دارد که نحوه نگرش سنتی و جدید را نشان می دهد:

1.معشوق شیخ، ترسا (مسیحی) است و شرط شراب نوشی می گذارد ولی معشوق حاجی دختر تهرانی است که مانع عرفی و نه شرعی برای وصال دارد و شرط هایی مالی و خانوادگی مطرح می کند؛ آن هم با هدف انتقام از زخم هایی که خورده است.

2.شیخ صنعان وضعیتی به مراتب وخیم تر از حاج یونس دارد. طبل رسوایی او فراگیر است و حتی مرتکب افعال حرام می شود ولی حرام شرعی که حاجی مرتکب می شود فاش گویی حال خود با دیگران است!

3. دختر ترسا عاقبت الامر مسلمان می شود اما به عاقبت معنوی دختر تهرانی تصریحی نمی شود.

4. در سریال تلاش می شود تا عوامل روانشناسانه برای علت ماجرا بیان شود: کمبود محبت در خانواده و غرور از عوامل انحراف مسیر حاجی هستند. اما شروع ماجرای شیخ اسرارآمیز و ماورایی است: او خواب می بیند که بر بتی سجده می کند...

5.نکته مهم تر این است که آنچه که عامل تحول شیخ صنعان است دعوت به تضرع توسط یکی از مریدان اوست که موجب می شود شفاعت پیامبر شامل حالش شود. اما عامل تحول حاجی در معرض اعدام قرار گرفتن فرزندش است؛ او که تحمل مرگ فرزندش را ندارد تصمیم می گیرد خودش به جای او زندان برود و این آغاز سردشدن آتش عشق اوست...

به طور کلی میوه ممنوعه به معیارهای زمانه تن داده و از طرفی سرگذشتی کم خطرتر از شیخ صنعان روایت کرده است. عامل تحول حاجی امروزی تر و بشری تر است و بر عواطف عادی یک پدر تکیه می کند. اما به نظر می رسد که شیخ میوه وفاداری و دانایی یکی از باقیات صالحات خودش (مرید شیخ) را می برد که جمله مریدان را به تضرع جمعی چهل روزه وادار می کند

از تضرع کردن آن قوم پاک / در فلک افتاد جوششی صعبناک

همت مردان در تضرع آنها مصداق می یابد و نهایتاً نه شیخ و مریدان که پیامبر است که با «شفاعت» ماجرا را ختم به خیر می کند.

مصطفی گفت ای به همت بس بلند/ رو که شیخت را برون کردم ز بند

 

***

1.       حسن فتحی نشان داده که با ساختن پهلوانان نمی میرند، شب دهم، روشن تر از خاموشی و میوه ممنوعه دغدغه احیای میراث «خودی» را دارد ... قابل توجه کپی برداران هموطن و عاملین به نظریه «مرغ همسایه غاز است»!

2.       دکترمیرجلال الدین کزازی منظومه شیخ صنعان را در کتاب «پارسا و ترسا» شرح کرده است. در نوشتن این متن از این کتاب بهره بردم.

تفوق مسیح یا علوّ یهود؟

از دیدگاه علامه طباطبایی در مورد آیه 55 سوره آل عمران یک نتیجه گیری مهم به دست می آید.  از مجموعه مباحث (ترجمه المیزان، ج‏3، صص326 الی331) به طور خلاصه می توان گفت او معتقد است مراد از «وَ جَاعِلُ الَّذِینَ اتَّبَعُوکَ فَوْقَ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِلىَ‏ یَوْمِ الْقِیَمَةِ» ، تفوق نصاری بر یهود است

نسبت دشمن و شیطان*

  رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با نخبگان جوان علمی در تاریخ 28/07/95 گفتند: «عدّه‌ای تا ما میگوییم دشمن، میگویند چقدر فلانی مدام میگوید دشمن دشمن! خب نگوییم دشمن؟ خدا در قرآن این‌همه اسم شیطان را آورده. خب یک بار شیطان را گفت، تمام شد رفت، چرا مرتّب تکرار میکند؟ برای اینکه من و شما فراموش نکنیم این دشمن را. دشمن را باید دائم در نظر داشت. برای خاطر اینکه دشمن که بیکار نمی‌نشیند؛ دشمن دائماً دارد حرکت میکند».

در این بیان منقول، دشمن و شیطان قرین هم شده اند. این نکته در آیه ای از قرآن هم تکرار شده است

مقاله ای در مورد اولی الامر*

در مسئله ولایت واژگان کلیدی مهمی وجود دارد ولی تعبیر «اولی الامر» ما را به جایگاه حقیقی ولایت نزدیک تر می کند. بخش اول مقاله به تبیین معنای امر می پردازد و آن را در مقابل کلمه خلق معنا می کند. امر  به باطن این جهان و ملکوت آن تعلق دارد نه ظواهر آن. اولی الامر هم صاحب باطن و ملکوت است و دل امام ظرف اراده خداوند است. نکته مهم این است که بین امر و خلق و بین ملکوت و ملک عالم پیوند وجود دارد و این پیوند برای درک اصول دینی نتایج مهمی در پی دارد که در بخش دوم مقاله مورد اشاره قرار می گیرند: بیان حقیقت شب قدر، رازدانی و تقیه، تبیین نسبت نبی و امام، نسبت کعبه و ولایت از جمله نتایج تفسیر اولی الامر هستند.

مقاله ای در مورد مادر*

در مورد مادر اصول پذیرفته شده ای وجوددارد و در قرآن جایگاه مادر نسبت به فرزندان تعریف می شود. مادر قبل و بعد از تولد فرزند وظایفی دارد و این وظایف صرفا به وضع حمل و شیردهی محدود نمی شود بلکه گاه تصمیماتی خطیر و بزرگ را هم شامل می شود و حتی گاهی به قیمت تهمت های دیگران تمام می شود و در این موارد حضور پدر جلوه ای ندارد. نکته مهم این است که این وظایف رنگی الهی و حتی وحیانی دارد و به عبارتی می توان گفت: مادر نقطه اتصال هستی به فرزندان است. می توان گفت اصولاً ارتباط پدر با فرزندان تشریعی و ارتباط مادر با فرزندان تکوینی است.  اوج چنین جایگاهی در مصحف فاطمه تعریف می شود که نقش پدرانه ندارد یعنی در مقام تعیین حلال و حرام نیست بلکه به نوعی پیگیری وحیانی وضعیت و سرنوشت آینده فرزندان در آن به چشم می خورد.