نگاهی به رمان «من او» / دل لرزان، زبان لرزان

  «من او» سرشار از مضامین دینی است: حجاب، رزق حلال، نماز، شخصیت درویش مصطفی و سیدمجتبی صفوی، شهید و شهادت. اما به نظر می رسد بیش از این محتوا و مضمون، فرم داستان است که اثر را مشهور کرده است طوری که در دیگر آثار رضا امیرخانی به این نحو تکرار نشده است.

از برخی اخبار و حواشی پیرامون نویسنده، می توان فهمید که برخی تعابیر و عناوین و ساختارهای داستانی آثار امیرخانی که دارای تازگی و خلاقیت هستند اتفاقی شکل گرفته اند تا با نگرش و آگاهی نویسنده. پس آیا بحث کردن در مورد این تعابیر و ساختارهای ادبی اشتغالی بیهوده است؟!

ریاضی بودن علم جدید یعنی چه؟

اگر بگوییم علم جدید ماهیتی تجربی دارد نمی توانیم تقابل آن را با نگرش توحیدی متوجه شویم،  اما اگر بدانیم علم جدید قبل از آنکه تجربی باشد ریاضیاتی است آن وقت مسئله تغییر می کند.

داوری اردکانی در سمینار علوم ریاضی و چالش ها  بازهم نظر خود مبنی بر اینکه علم جدید ماهیتی ریاضیاتی دارد را تکرار کرد و گفت:

«معنی ریاضی  بودن علم جدید صرفاً این نیست که علوم به ریاضیات نیاز دارند و در محاسبات خود باید از ریاضیات بهره بگیرند. علم جدید از آن جهت ریاضی است که جهان ریاضی شده است. ما جهان را با نظر ریاضی نگاه می کنیم.

درباره فوتبال

فوتبال از نشانه های انتزاعی شدن روزگار ماست. چند نشانه برای این انتزاعی شدن وجود دارد:

1. « نقل است که مظفرالدین شاه را در پاریس به تماشای فوتبال برده بودند. فوتبال برای او تماشایی نبود زیرا با آن آشنایی نداشت. شاه از نشستن در جایگاه تماشاچیان حوصله‌اش سر رفته و پرسیده بود چند نفر در میدان بازی هستند؟ گفته بودند؛ بیست و دو نفر. پیشنهاد کرده بود که بیست و یک توپ دیگر بیاورند و به هر یک توپی بدهند تا بازیکنان این همه دنبال توپ ندوند!»[1]. این اشکال ظاهراً مضحک مظفرالدین شاه هنوز بی پاسخ است! فلسفه و حکمت فوتبال برخلاف ورزشهای مادر مانند دومیدانی و شنا و ورزشهای رزمی چندان روشن نیست

استاد فلسفه و فوتبال

   دکتر داوری اردکانی استاد فلسفه دانشگاه است اما فلسفه او بسیار فراگیر است. او علاوه بر مسائل فلسفه به هنر، ادبیات، تکنیک، سیاست، فرهنگ، رسانه، ورزش، سینما، آموزش، کار و امور اداری، شهرسازی، نفت و... هم اندیشیده است. یکی از قابل تأمل‌ترین سخنان او در مورد فوتبال است. اطلاعات تخصصی داوری در مورد فوتبال معمولی است و خودش می‌گوید: «تنها کتابی که درباره ورزش خوانده ام کتاب کوچک جیبی فن ورزش از مجموعه «چه می دانم؟» است که در حدود هفتاد سال پیش به فارسی ترجمه شده است. من هم آن را در عنفوان جوانی خوانده ام پس بهتر است در مورد ورزش ها اظهار نظر نکنم»!

پس استاد فلسفه را چه به فوتبال؟! او معتقد است در این که فوتبال ورزش است کسى تردید نمی‌کند ولى فقط ورزش نیست. اگر فوتبال یک ورزش ناپیوسته به مسائل دوران ما بود، داوری در مورد آن نمی‌نوشت.

دو ویژگی پیام اخیر دکتر داوری اردکانی

 پیام دکتر رضا داوری اردکانی در مورد توافق هسته ای، یک نقطه عطف  و یک مورد عجیب در زندگی او محسوب می شود. او این توافق را نشان قدرت و عزت ایران و در نتیجه درایت رهبری و تدبیر دولتی ها می داند که می تواند بسترساز اصلاح و سامان دادن امور کشور باشد.

البته از منظر گرایش سیاسی شاید جهت گیری ایشان قابل پیش بینی بود اما در اینجا شایسته است از منظر اندیشه و تفکر به این پیام بنگریم.

دو ویژگی این پیام آن را از دیگر نوشته ها و اظهارات استاد متمایز می کند:

اول، خوش بینی او به یک واقعه بزرگ در دنیای معاصر. او خود صریحاً در سال 1387 در مورد تجدید چاپ یکی از کتاب هایش نوشته است که نمی خواسته مقالات کتابش بار دیگر چاپ شود

شاعران در زمانه عسرت

شاعران در زمانه عسرت ، نشر پرسش، 1390، 144صفحه

«شاعران در زمانه عسرت» پس از سالها در سال 90دوباره در دسترس علاقمندان قرار گرفت. همراه با حذفی برخی قسمتها؛ بدون آنکه در لحن و ادبیات نوشته بازنگری شده باشد. لحن کتاب حال و هوای جوانی دکتر داوری را دارد؛ لحنی که برخلاف نوشته های امروزی اش با مخالفت ها و تعابیر احساسی و روحیه انتقادی و صراحت کلام زیادی همراه است (این لحن در کتابهای قدیمی تجدید چاپ شده مانند «انقلاب اسلامی و وضع کنونی عالم» کاملا هویداست). این کتاب بعدها با مقالاتی که داوری در فصلنامه نامه فرهنگ درباب زبان و ادبیات (شماره39)، ادبیات و نقدادبی (شماه38) و هنر و ویتگنشتاین و چامسکی (شماره 50) نوشت تکمیل شد و به تفصیل رسید. اکنون داوری در کلماتش حساسیت بیشتری دارد و صراحت لهجه اش مانند گذشته نیست.

بی ثمر بودن سودای آموختن همه چیز*

مقدمه اول: توی ایام نمایشگاه کتاب در ایستگاه مشاوره کتاب مستقر بودم. یک روز جوانی با سرعت آمد و روی صندلی روبروی من نشست و گفت: یک کتاب می خواهم در مورد فلسفه اگزیستانسیالیستی! من هم فوراً پرسیدم می خواهی شروع کنی یا مطالعه قبلی داری، پاسخ درستی نداد و پاسخ سریع می خواست . گفتم یک کتاب در مورد 6 فیلسوف اگزیستانس است: به نام فلسفه های اگزیستانس، قلم روانی دارد از دکتر مصلح... برای شروع کتاب خوبی است. انگار راضی نشده بود گفت می خواهم در مورد تعلیم و تربیت از دیدگاه فلسفه اگزیستانسیالیستی بدانم. جوان بود و درخواستش خیلی حرفه ای بود. اعتراف می کنم نمی دانستم آیا اساساً اگزیستانسیالیسم در موضوع تعلیم وتربیت ورود پیدا کرده است یا نه؟ مثلاشنیده بودم در موضوع الهیات کتابی به نام الهیات اگزیستانسیالیستی هست اما آیا اصلا تعلیم و تربیت ربطی به این نوع فلسفه دارد؟ این چه سوالی است؟! چرا باید چنین جوانی چنین سوالی بپرسد؟ اگر بگویم بی ربط است به من نمی خندد؟ سعی کردم پاسخی دست و پا کنم. گفتم یکی از کسانی که به اگزیستانسیالیسم مشهوراست هیدگر است که در کتاب دکتر مصلح معرفی شده است یکی از از اساتید ایرانی که هیدگر را گشایشگر راه آینده می داند دکتر داوری است ایشان امسال کتاب جدیدی در مورد تعلیم و تربیت چاپ کرده است شاید همان چیزی باشد که شما می خواهید. سری تکان داد و رفت. گفتم عجب جوابی دادم! ولی بعد به فکر فرو رفتم که نکند سوال انحرافی باشد. و فقط برای درماندن من در جواب طرح شده باشد؟ از عنوان سخت سوال می شود چنین برداشتی کرد. شاید هم نه!

بگذریم ، آن جوان احتمالا حالا به غرفه های نمایشگاه رسیده است و من باید در فکر نوشتن متنی به مناسبت چاپ اثر  استادباشم.

کل یا کلی؟*

بحث وجود و ماهیت غرب در دهه 60 در کیهان فرهنگی شدت گرفت. آنجا دو جریان که یکی قائل به کل بودن غرب و دیگری قائل به کلی بودن غرب بودند مسائلی را در مقابل هم مطرح کردند. برای کسی که هنوز هم به دنبال شناخت روح غربی است توجه به انتقادات وارد بر نگاه کلی گرایانه به غرب ضروری است. جدی ترین انتقادات را سروش در قالب دو مقاله «غربیان و حسن و قبح شئون و اطوار آن» و «وجود و ماهیت غرب» وارد کرده که اکنون در کتاب «تفرج صنع» درج شده است. داوری هم در دو مقاله «جوهر و ماهیت غرب» و «لوازم و نتایج انکار غرب» به این موضوع پرداخت که اکنون در کتاب «فلسفه در دام ایدئولوژی» (با نام قدیمی  فلسفه در بحران) چاپ شده است. گرچه سالها از این بحث می گذرد اما به بهانه نقد و بررسی کتاب «درباره غرب» مباحثات آن سالها مقدمه خوبی برای سیر به باطن موضوع است. بازخوانی نوشته ها بهانه ای است برای طرح دوباره این موضوع.

سیاست عمل است*

تأملی در یادداشت داوری اردکانی در سوره اندیشه / دکتر داوری اردکانی زمان را به زمین پیوند زده است

  دکتر داوری اردکانی از آسمان به زمین آمده است. او سیاست خردمندانه را دوری از امور انتزاعی و «طرح‌های موهوم و هیاهوی بیهوده» می داند و در طلب سیاستی است که به حل و رفع مسائل و مشکلات مردم بیندیشد و بارها فهرستی از مسائل و مشکلات بسیار متنوع مردم را باذکر جزئیات ارائه می دهد: مسائل عدالت اجتماعی و اصلاح نظام‌های اداری و آموزشی و اهتمام به پاکیزه نگاه داشتن محیط زیست و سروسامان دادن به مؤسسات بهداشتی و درمانی و تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی. او دعوت می کند تا از ابرها پایین بیاییم و پا بر زمین بگذاریم، لذا می پرسد: آیا نباید نگران بود که مبادا این سیاست در معرض خطر سرگردانی در ابرهای اوهام قرار گیرد و ناگزیر از زمین و سختی‌های زندگی مردم و از امکان‌ها و نیازهای زمان چشم بردارد؟ اینجاست که صریحاً می نویسد: سیاست، عمل است.

نگرش فرااخلاقی و تأثیر آن در سبک زندگی

منتشر شده در مجله سوره اندیشه شماره 74و75

1. وقتی نگرش فرااخلاقی مطرح می شود به جای دستورات جزئی ، کلیت و منشأ اخلاق مدنظر قرار می گیرد لذا یکی از نشانه‌های نگرش فرااخلاقی پرهیز از جزئی‌نگری افراطی است.

2. یک نتیجه‌ی مهم دیگر مبتنی بر نگرش فرااخلاقی که می‌تواند اثر خود را بر سبک زندگی ما بر جا بگذارد، توجه به مردان اخلاقی است. مردانی که مظهر اخلاق هستند با مهر و خلت اخلاق را در دیگران می‌دمند. مردان اخلاق بیش‌تر از معلمان اخلاق مؤثرند.

کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُم‏.