چگونه زبان فارسی نجات پیدا می‌کند؟

این روزها تلویزیون هم‌نگران زبان فارسی شده و مدام از تلفظ کلمات بیگانه توسط مسئولان و چهره‌ها انتقاد می‌کند. در این یادداشت تلاش شده تا این نگرانی فرهنگی با عمق بیشتری پیگیری شود.
اگر زبان را مظهر فرهنگ و خانه وجود بدانیم نه ابزار، آن وقت تبادل فرهنگی را هم باید در زبان به رسمیت بشناسیم. فارسی‌سازی همه واژگان بیگانه واقع‌بینانه نیست. چرا تبادل زبان عربی و فارسی را بپذیریم ولی تبادل با دیگر زبان‌ها را نمی‌پذیریم؟ یا مگر اعتقاد به واژگان دخیل در قرآن نشان ضعف قرآن است؟

درباره مستند انحصار ورثه

#مستند_انحصار_ورثه یک اثر هنری، نکته بین و هدفمند درباره تغییرات #سید_مرتضی_آوینی است. تحول و تجدید مسئله ای اساسی در هستی شناسی دینی و عرفانی است. آوینی در یادداشت #تجدیدوتجدد، در کتاب #آغازی_بر_یک_پایان ، ذات عالم را متحول می دانست و چرا باید خود او استثنا باشد؟ این مستند نشان می دهد نظریه تجدید و تحول هم شامل خود آوینی  شده است. آیه «والعاقبه للمتقین»، که در ابتدای مستند آمده است، ما را به یاد تحولات شخصیت آدمها می داند و اینکه در وضعیت ذاتا متحول عالم عاقبت و نقطه نهایی بسیار مهم است.

روز نو و روزگار نو

رهبر انقلاب در آغاز سال نو هم  روز نو را تبریک گفتند و هم  روزگار نو را.

روزگار نو با روز نو چه فرقی دارد؟ یکی از کسانی که تفاوت این دو را بیان کرد سید مرتضی آوینی بود. روز ظاهر عالم است و روزگار باطن عالم. وقتی روز نو می‌شود طبیعت نو می‌شود ولی وقتی روزگار نو می‌شود آدمها نو شده اند. اینجاست که بهار حقیقی بهار جانهاست و بهتر می‌فهمیم چرا رهبر انقلاب گفتند در این روز شروع سال و شروع قرن را مزیّن کنیم به نام و یاد حضرت بقیّة‌الله (ارواحنا فداه) که خود ایشان بهار دلها و طراوت دورانها است.

اکنون این سخن آوینی بیشتر در گوش ما طنین می‌اندازد: 

با بهاران روزی نو می رسد و ما همچنان چشم به راه روزگاری نو. اکنون که جهان و جهانیان مرده اند، آیا وقت آن نرسیده است که مسیحای موعود سر رسد؟

بر اساس دیدگاه شهید آوینی ما دو تاریخ داریم:ظاهری و باطنی؛ روز و‌روزگار.
مقالات اولیه کتاب آغازی بر یک پایان به این موضوع اختصاص دارند.

تاریخ ظاهری همان است که به نام تاریخ تمدن مشهور است: تاریخ غلبه بر طبیعت در جهت تمتعی مسرفانه و از منظر تکامل تاریخی ابزار. اما دومی تاریخ انبیاست
انسان امروز اگرچه هنوز مبدأشمارش روزها و سال ها را بر هجرت این رسول و ‌تولد آن دیگری نهاده است اما دیگر قدر انبیاء را نمی شناسد. وجود انبیاء در تاریخ تمدن در هاله ای از ابهام است اما همچنان تفسیر دینی در عالم‌ به چشم می خورد حتی می توان گفت تمدن غربی هم در اساس دینی است.
تاریخ باطنی یعنی چه؟ پاسخ این سؤال را بیش از هر جا باید در کتاب «آغازی بر یک پایان» جست و اجمالا می توان گفت: تاریخ باطنی سرگذشت حقیقی وجود بشر است.
برای پاسخ باید معماران وجود بشر را شناخت. امام عرفان و سیاست را به هم پیوند داد و مرحله ای از ظهور باطن تاریخ را محقق کرد.
تاریخ سرگذشت بشر است و بشر ظاهر و باطن دارد و نکته مهم این است که بر اساس تاریخ باطنی باید تاریخ حقیقی حیات ظاهری بشر را نیز نوشت تا انسان بداند حقیقتا بر او چه گذشته است. به تعبیر دیگر تاریخ انفسی و آفاقی داریم، و نیز تاریخ مظهر بزرگان است و اکنون عصر امام خمینی است.
یک مثال خوب از تاریخ باطنی واقعه هبوط است که به قول شهید آوینی مورخ ظاهرا مذهبی مانند توین بی از درک آن عاجز است. درک معنی هبوط نیاز به درک تاریخ باطنی دارد.
روزها بسیار آمده‌اند و هنوز آنچه که باید نیامده است.
اکنون زمین و زمان بیشتر آماده روزگار نو هستند. ما هم منتظریم...
 

چرا تحول طبیعت انقلاب است؟

سخنرانی رهبر انقلاب به مناسبت سالگرد ارتحال امام فقط درباره تحولات متعددی نبود که توسط امام خمینی به وجود آمد بلکه این عبارت که امام، امامِ تحول بود یک لایه باطنی داشت و آن اینکه اساساً «طبیعت انقلاب و زنده ماندن انقلاب به این است که پی‌درپی نوآوری و تحول داشته باشد». از این سخنان بر می‌آید که این تحول خواهی بنیادین و در طبع انقلاب است نه فقط به نحو کثیر و از عوارض انقلاب.

آیا ذات سینما شیطانی است؟

تلقی برخی این است که می گویند شهید آوینی ذات سینما را غیراسلامی می داند. آیا آوینی در مورد تکنیک و سینما ذات گرا بود. آیا سینمای موجود را مسلمان شدنی نمی دانست؟

دو مرتضی

دو #‌مرتضی راوی غیررسمی #دفاع_مقدس هستند‌ که عاشقانه و شاعرانه جنگ‌ را از دریچه غیرنظامی و غیرسیاسی آن گزارش کرده اند. #مرتضی_سرهنگی به روش های مختلف تلاش می کرد خاطرات انسانهای درگیر جنگ، چه ایرانی و چه عراقی، مکتوب شود اما #مرتضی_آوینی تلاش می کرد باطن جهاد و تحول انفسی در عالم و انسان را نشان بدهد. سرهنگی جنگ‌ را به روش معاصر می نویسد و می گوید و به دنبال روایت انسانی از جنگ است اما آوینی جنگ را واقعه ای خلاف عادت در روزگار معاصر می دید. مرتضی #سرهنگی راوی ظاهر جنگ و مرتضی #آوینی راوی باطنی آن است.
و ما به شناخت همه ابعاد دوران دفاع مقدس نیاز داریم، هم ظاهر و و هم باطن آن.

چرا شهید علیخانی فردید را تبلیغ می کرد؟

(سخنرانی در کتابخانه امیرکبیر ، 13شهریور98)

چرا شهید علیخانی فردید را تبلیغ می کرد؟

این پرسش را طوری دیگری می توان مطرح کرد:

 چرا جریان انقلابی یک فرد ظاهراً غیرانقلابی را تبلیغ می کرد؟

درباره سینمای اسلامی/ آیا آوینی ذات گرا بود؟

از یک سو آوینی را به ستیز با غرب و تکنیک و سینما می شناسند. و از سویی دیگر شهید آوینی در جایی گفته بود من تعبیر سینمای اسلامی را نمی پسندم. عده ای از نزدیکان و شارحان اندیشه او نتیجه گرفته اند که او سینمای اسلامی را قبول نداشت و این نتیجه گیری درباره سید شهیدان اهل قلم غریب است. اکنون چه باید گفت؟

تنها راه این است که در این موضوع متفکرانه وارد شویم.

جذابیت در سینما

مقاله «جذابیت در سینما » اولین یادداشت در جلد اول کتاب آینه جادو است که در واکنش به فیلمهای روشنفکری که جذابیت و جذب مخاطب اهمیتی نمی دادند نوشته شده است. اما اهمیت آن بیش از اینهاست. این مقاله اولین متن سینمایی است که خود آوینی میخواست تا در قالب کتاب خوانندگان بخوانند اما محتوای آن به اندازه آنچه که از او علیه سینمای موجود غرب مشهور شده است، مشهور نیست! وقتی از دریچه تفسیر مرحوم مددپور و بحث سینمای اشراقی آوینی را بفهمیم شاید کمتر متوجه باشیم که او در ابتدای کتاب خود از برخی مشهورات و بدیهیات سینما دفاع می کند. در نظر او جذابیت «شرط لازم» است، هر چند «کافی» نیست.

چه چیزی از آوینی به ارث بردیم؟

در مورد شناخت آوینی چند گروه به خطا رفتند و به ظن خود یار او شدند؛ اول، مروجان چهره رسمی او که هاله‌ای مقدس مآبانه و آسمانی برایش ساختند بدون آنکه حقیقت قلم و اندیشه اش را بشناسند. مدیران فرهنگی و عاشقان شهادت و بسیاری کسانی که پوستر او را در پروفایل خود یا بر روی دیوار نصب می‌کنند از این گروه هستند