نقدی بر کتاب نگرشی نو به سیاست فرهنگی

نگرشی نو به سیاست فرهنگی، نعمت الله فاضلی و مرتضی قلیچ، 416 صفحه ، انتشارات تیسا، پاییز 1392

زیر عنوان این کتاب عبارتست از : سیاست فرهنگی از دیدگاه مطالعات فرهنگی. معنای رویکرد جدید به سیاست فرهنگی این است که به جای رویکرد مدیریتی، «رویکرد مطالعات فرهنگی» مطرح شود. در رویکرد مطالعات فرهنگی هدف این است که به نوعی سازمان ها و مراکز و نهادهای مرتبط و دخیل در فرهنگ تجزیه و تحلیل و ارزیابی شود. در سیاست گزاری از منظر مطالعات فرهنگی تلاش میشود که به جای این که ما صرفاً به بحث های کارشناسی، فنی و بوروکراتیک تکیه کنیم، تکیه اصلی بر این باشد که مردم، جامعه و گروه های مختلف چه تلقی و برداشتی از فعالیت ها و برنامه های فرهنگی دارند و در واقع سیاست فرهنگی را بر اساس آنچه جامعه و گروه های اجتماعی می فهمند دنبال می کند. به طور مشخص رویکرد مطالعات فرهنگی در این کتاب، رویکردی است که به شیوه ای دموکراتیک تر مسائل فرهنگی را تجزیه و تحلیلی می کند

ارمیا، ماهی عاشق و غمگین*

ارمیا کتابی از منظر یک نویسنده است که به جای دیدگاه سیاسی و اجتماعی روایتی عاشقانه از جنگ را عرضه می کند.

  ارمیا نام پیامبر بنی اسرائیل در زمان اسارت این قوم به دست بخت نصر پادشاه بابلی است که نام یکی از بخشهای عهد عتیق با عنوان «کتاب ارمیا» هم هست. ارمیا نماد پیامبری در زمانه عسرت و سختی است و شاید به دلیل غم های ارمیاست که بخش بعدی در عهد عتیق «مراثی ارمیا» نام دارد.

در رمان «ارمیا» در تفسیر ذوقی قرآنی هم علت نامگذاری دیگری برای کتاب پیدا می شود: صیغه امر از فعل «رمی» است در آیه وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمى‏ (انفال/17) که به صورت تثنیه درآورده شده است. ارمیا و مصطفی (دوست شهید همیشگی اش) با هم تیرمی انداختند: ارمیا!

به طور خلاصه داستان ارمیا داستان رزمنده ای است که در خاطره جبهه و دوست خود اسیر مانده و نمی تواند با دنیای جدید ارتباط برقرار کند. این شخصیت از یک طرف شباهتی به ارمیای نبی دارد و از طرف دیگر شباهتی به تیرانداز(رمی) خداگونه در سوره انفال!

فلش بک ها و یاد گذشته حس نوستالژی را در ادبیات و سینما به وجود می آورند. در رمان ارمیا هم فلش بک های قابل توجهی دیده می شوند.

سیری در کتاب «تقلید از خدا»

   کتاب تقلید از خدا متن خوانی و تفسیر فتوحات مکیه (مجموعه نخست: فی معرفه مقام ربه) توسط دکتر نصر اله حکمت است. او در استنطاق مباحث ناخوانده و کمتر خوانده شده از سنت فلسفی عرفانی ما آثار خواندنی و ویژه ای را منتشر کرده است. کار حکمت در این متن خوانی و تفسیر این بوده است که یکی از ابواب فتوحات را که حاوی بحث درباره «معرفت شناسی عرفانی» است را انتخاب کرده و بعد بخش عربی و ترجمه فارسی آن را آورده و بعد از آن به تفسیر این ابواب پرداخته است.  نویسنده یادآور می شود که شیوه تفسیرش برگرفته از خود کتاب فتوحات است و می گوید: موضوع بحث ما، نظریه "تقلید از خدا" در معرفت شناسی عرفانی ابن عربی است و مدعی است نظریه تقلید از خدا از زمان طرح و بررسی توسط این عربی مورد بحث و نقد و تأمل قرار نگرفته است

همسر ستار و همسری ستار*

  گفت و گو با همسران شهدا گاهی به سمت روایت سیره شهدا جهت می گیرد و گاهی از همسران شهدا بیشتر سخن به میان می آید. دختر شینا در دسته دوم جای می گیرد و مخاطب چندان با شخصیت شهید آشنا نمی شود چرا که داستان بیشتر در مورد خانواده است و جز یکی دو روایت از ماجرای درگیری شهری با منافقین و شرح ماجرای شهادت برادر همسر باقی ماجراها از همسر شهید می گوید نه از شهید. همسری که گرچه بسیار هجران می کشد اما گاه مستقیما در پادگان ابوذر طعم جنگ را از نزدیک می چشد.
دختر شینا  روایتی از زندگی زن در گذشته ماست. گرچه داستان مربوط به همین نیم قرن اخیر است اما مختصات نوع زندگی شخصیت ها زمان را بسیار سنتی تر نشان می دهد.
شهید مطهری گفت در گذشته انسان بودن زن فراموش شده بود و امروزه زن بودن زن. دخترشینا داستان یک زن سنتی است که این قاعده در مورد او صادق نیست. او زنی روستایی و بی سواد است که نه یکی دو  که پنج بچه به دنیا می آورد و در محل زندگی اش، مادر شوهرش هم زایمان می کند و او از دوقلوهای به دنیا آمده نگهداری می کند و در تمام زندگی ماه ها تنها و بدون شوهر زندگی را از سر می گذراند. علاوه بر همه اینها جنگ مزید بر تمام رنج هاست.

نقد کتاب/ قرائت عربی غربی از اسلام فیلسوفان

اسلام فیلسوفان، منجی لسود، ، ترجمه محمد باهر، نشر نگاه معاصر، 1394،

این اثر کوتاه نوشت به پیشنهاد مرحوم استاد صادق آیینه وند به فارسی ترجمه شده است و می توان آن را به نوعی یک تقریر عربی غربی از فلسفه و فیلسوفان مسلمان دانست. نویسنده در پی آن است که بگوید فیلسوفان دارای اسلام خاص خود هستند یعنی آنان نسبت به اسلام دیدگاه خاصی دارند که آنها را از از دیگر مسلمانان متمایز می سازد. جزئیات این تمایز اسلام فیلسوفان از طریق شرح حال زندگی فلاسفه و رابطه آنها با عامه، دیدگاه آنان درباره وحی و دین و نیز از طریق موارد اختلافی میان فلاسفه و سه نقطه بحرانی در اصول فلسفه مطرح می شوند.

به طور کلی می توان گفت که در مورد نسبت میان اسلام و فیلسوفان چند تلقی وجود دارد:

دختران آفتاب

بازنشر؛ به مناسبت تقریظ رهبری بر کتاب دختران آفتاب

یکی از ویژگی های مهم فعالیتهای فرهنگی در سایه نظام جمهوری اسلامی حضور فعال بانوان-  به ویژه با بانوان چادری- است که مهمترین حامی آن دیدگاه های رهبری نظام است و دکتر بانکی هم یکی از مهمترین شارحان این اندیشه به شمار می رود. حضور چشمگیر بانوان مذهبی در فرهنگ و جامعه به حدی بود که روزی تصمیم گرفتم برنامه های بدون بانوان را در شهر خودم شمارش کنم! نگاه رهبری به زن با دیدگاه بسیاری علما متفاوت است که نمونه آن را در بیان دکتر بانکی روایت کردم.

کتاب دختران آفتاب یک دفاع تمام قد از هویت زن در جمهوری اسلامی  و دیدگاه ویژه رهبری آن است.

نقدی بر کتاب پژوهی

کتاب پژوهی ، محمد اسفندیاری، نشر صحیفه خرد، 1390، ویرایش سوم

این کتاب سرشار از ارجاع به منابع متعدد و کتابهای متنوع است که نشان می دهد نویسنده کتاب پژوهی یک کتاب خوان حرفه ای بلکه فردی کتاب خوار است! وجود همین منابع و مصادیق متعدد سبب می شود خواننده این کتاب به نوعی یک دوره آموزشی مکتوب کتابشناسی را هم از سر بگذراند.

او مدعی است در این کتاب نه از «آیین نگارش» بلکه از «اخلاق نگارش» یعنی آداب نویسندگی و فرهنگ نگارش (ص10)، سخن به میان آمده است.  چرا که تاکنون داد خواننده، داده نشده است! (ص11) و کتاب های سردستی و بازاری که می سزد آنها را کاریکتاب (کاریکاتور کتاب) خواند (ص13) در کشور ما فراوان شده اند.  پس انتظار این است در این کتاب چند اصل مهم اخلاق کتاب نویسی بیان شده باشند. از این جهت این کتاب از یک سو مکمل مباحث ادبیات فارسی و از سوی دیگر مکمل مباحث کتابشناسی و کتابداری است و برای دانشجویان هر دو رشته مفید است. ضمن اینکه باید اذعان نمود که خط اصلی و متن غالب کتاب، بیانی ویژه و مستقل از رشته های دانشگاهی موجود دارد.

شاعران در زمانه عسرت

شاعران در زمانه عسرت ، نشر پرسش، 1390، 144صفحه

«شاعران در زمانه عسرت» پس از سالها در سال 90دوباره در دسترس علاقمندان قرار گرفت. همراه با حذفی برخی قسمتها؛ بدون آنکه در لحن و ادبیات نوشته بازنگری شده باشد. لحن کتاب حال و هوای جوانی دکتر داوری را دارد؛ لحنی که برخلاف نوشته های امروزی اش با مخالفت ها و تعابیر احساسی و روحیه انتقادی و صراحت کلام زیادی همراه است (این لحن در کتابهای قدیمی تجدید چاپ شده مانند «انقلاب اسلامی و وضع کنونی عالم» کاملا هویداست). این کتاب بعدها با مقالاتی که داوری در فصلنامه نامه فرهنگ درباب زبان و ادبیات (شماره39)، ادبیات و نقدادبی (شماه38) و هنر و ویتگنشتاین و چامسکی (شماره 50) نوشت تکمیل شد و به تفصیل رسید. اکنون داوری در کلماتش حساسیت بیشتری دارد و صراحت لهجه اش مانند گذشته نیست.

بی ثمر بودن سودای آموختن همه چیز*

مقدمه اول: توی ایام نمایشگاه کتاب در ایستگاه مشاوره کتاب مستقر بودم. یک روز جوانی با سرعت آمد و روی صندلی روبروی من نشست و گفت: یک کتاب می خواهم در مورد فلسفه اگزیستانسیالیستی! من هم فوراً پرسیدم می خواهی شروع کنی یا مطالعه قبلی داری، پاسخ درستی نداد و پاسخ سریع می خواست . گفتم یک کتاب در مورد 6 فیلسوف اگزیستانس است: به نام فلسفه های اگزیستانس، قلم روانی دارد از دکتر مصلح... برای شروع کتاب خوبی است. انگار راضی نشده بود گفت می خواهم در مورد تعلیم و تربیت از دیدگاه فلسفه اگزیستانسیالیستی بدانم. جوان بود و درخواستش خیلی حرفه ای بود. اعتراف می کنم نمی دانستم آیا اساساً اگزیستانسیالیسم در موضوع تعلیم وتربیت ورود پیدا کرده است یا نه؟ مثلاشنیده بودم در موضوع الهیات کتابی به نام الهیات اگزیستانسیالیستی هست اما آیا اصلا تعلیم و تربیت ربطی به این نوع فلسفه دارد؟ این چه سوالی است؟! چرا باید چنین جوانی چنین سوالی بپرسد؟ اگر بگویم بی ربط است به من نمی خندد؟ سعی کردم پاسخی دست و پا کنم. گفتم یکی از کسانی که به اگزیستانسیالیسم مشهوراست هیدگر است که در کتاب دکتر مصلح معرفی شده است یکی از از اساتید ایرانی که هیدگر را گشایشگر راه آینده می داند دکتر داوری است ایشان امسال کتاب جدیدی در مورد تعلیم و تربیت چاپ کرده است شاید همان چیزی باشد که شما می خواهید. سری تکان داد و رفت. گفتم عجب جوابی دادم! ولی بعد به فکر فرو رفتم که نکند سوال انحرافی باشد. و فقط برای درماندن من در جواب طرح شده باشد؟ از عنوان سخت سوال می شود چنین برداشتی کرد. شاید هم نه!

بگذریم ، آن جوان احتمالا حالا به غرفه های نمایشگاه رسیده است و من باید در فکر نوشتن متنی به مناسبت چاپ اثر  استادباشم.

فیلسوفان همه یک چیز می گویند و نمی گویند!

   نام اصلی کتاب اتین ژیلسون، «وحدت تجربه فلسفی» The Unity of Philosophical Experience است که دکتر احمد احمدی آن را تحت عنوان «نقد تفکر فلسفی غرب»  ترجمه کرده‌ و  انتشارات سمت آن را به چاپ رسانده است. برای  خواننده حتماً این سوال مطرح می شود که چرا مترجم دست به چنین جعل عنوانی زده است؟! دلیل این کار به نظر مترجم این بوده که عنوان اصلی برای فارسی زبانان مبهم بوده است (ص1). اما به نظر این دلیل موجهی برای تغییر عنوان کتاب نباشد!

ژیلسون در یازده فصل کتاب گزارشی از فلسفه قرون وسطی تا زمان اگوست کنت ارائه می دهد و بیان می کند که در هر دوره چند اصل اصالت داده شده است. در قرون وسطی منطق و کلام اصالت پیدا کرده و در دوران مدرن اصالت روح و اصالت ریاضیات (توسط دکارت) و اصالت فیزیک (توسط کانت)  و اصالت جامعه شناسی (توسط کنت) مطرح شد. اما خلاصه سخن مهم ژیلسون را می توان در فصل دوازدهم که به «ماهیت و وحدت تجربه فلسفی» می پردازد، جست و جو کرد.