تفکر توحیدی

وبلاگ هزار و یک حرف

تفکر توحیدی

وبلاگ هزار و یک حرف

این وبلاگ تلاشی برای تبیین تفکر توحیدی است

کانال تلگرامی رضاکریمی
https://telegram.me/karimireza1001

این کتاب اتفاق تازه ای در ورود عرفان به عرصه عمومی است و جنبه های مختلف داشته و آثار جدیدی بر جا خواهد گذاشت.
این کتاب علی رغم برخی کمبودها یک اثر آموزشی و مروج عرفان انقلابی، و علیه عرفان ستیزان، معرف تعداد زیادی از عرفای سلف و معاصر، بستر ورود به دنیای عرفان و‌نهایتاً موجب شناخت عمیق تر عرفان سیدعلی خامنه ای است.

دیدگاه های آیت الله خامنه ای درباره عرفان و پرچمداران عرفان با عنوان«عرفان امین» به همت موسسه جوانان آستان قدس رضوی و  به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین تولایی (نام کوچک نویسنده در کتاب نیامده!) در ۴۷۲ صفحه منتشر شد و فایل الکترونیکی آن هم در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
این کتاب اتفاق تازه ای در ورود عرفان به عرصه عمومی است و جنبه های مختلف داشته و آثار جدیدی بر جا خواهد گذاشت.
نام این کتاب دو سطح دارد؛ هم یادآوری معرفی یک عرفان امن و سالم و به دور از آفات برخی عرفانهای کاذب نوظهور یا قدیمی است و هم یادآور تخلص شعری آیت الله خامنه ای.‌ ترکیب عرفان امین نشان می دهد دیدگاه های عرفانی ایشان ، همانطور که در ادامه می خوانیم، بیشتر در شعر شامل اشعار خود و در شرح اشعار عرفانی امثال مولوی و حافظ جریان دارد نه در کتب و رساله های عرفانی.
نویسنده با توجه به وجود جریان های مخالف عرفان در درون حوزه و در میان نیروهای انقلابی، در مقدمه اذعان می کند که «خط بطلان کشیدن بر روی نزاع توهمی و ساختگی میان فقه و عرفان و شریعت و طریقت، آن هم برای شخصی با موقعیت حضرت آیةالله خامنه ای تا چه اندازه میتواند هزینه بر باشد». (ص14)
بخش اول این کتاب به تعاریف و تقسیم بندی عرفان می پردازد. ولی اصل کتاب در دو بخش بعدی است.
بخش دوم تجلیل ایشان از عرفایی مشهور و بعضا جنجال برانگیز  مانند مولوی و حافظ و ملاصدرا، بایزید بسطامی ، ابوالحسن خرقانی، صفی الدین اردبیلی، فیض کاشانی، ملاهادی سبزواری و سیدبن طاووس است. در ادامه ، مکتب عرفانی نجف به عنوان جامع ترین عرفان متشرع خالص و شخصیتهای ویژه آن به تفصیل معرفی می شود. در پایان این بخش هم ارتباط با عرفای معاصر با استناد به پیامها و بعضاً خاطرات، هم مطرح می شود:  شیخ عباس قوچانی، شیخ محمدتقی بهجت فومنی، سید کمال الدین موسوی شیرازی، سید رضا بهاءالدینی، سیّد محمدحسین حسینی طهرانی،  شیخ عزیزالله خوشوقت، شیخ علی سعادت پرور(پهلوانی). با این روش بعضی عرفای دیگر مانند علامه حسن زاده آملی و ارتباطات کمتر مطرح شده مانند آیت الله یعقوبی قائنی در اینجا نیامده است.
عرفان مدنظر این کتاب همان عرفان وحدت وجودی است (نه فقط عرفان توحیدی ساده) که از زبان آیت الله خامنه ای در شرح اندیشه حافظ و دیگران تبیین می شود. وحدت وجود که به حافظ نسبت داده شده، به معنای همه خدائی، ناشی از عدم درک درست مسئله است... عرفا قائلند به وحدت فاعلیت و وحدت تجلیّ(ص96).
از همه مهم تر اعتقاد نویسنده این است که : آیت الله خامنه ای با مطرح نمودن مکتب عرفانی شیعی فقاهتی به عنوان جریان «خا ص الخاص » مسیر حرکت فرهنگی کشور و بلکه جهان تشیع را وارد ریل گذاری جدید نمودند. (ص15). از جریان عرفانی ای که توسط مرحوم آیةالله شوشتری آغاز، مرحوم حاج ملّا حسین قلی همدانی گسترش وبا سید احمد کربلایی ادامه یافت و  توسط مرحوم قاضی عمق پیدا نمود، در زبان متخصصان معاصر عرفان پژوهی،به عنوان «مکتب عرفانی نجف » یاد م یشود.(ص147) از دیگر چهره های این مکتب میرزا جواد ملکی تبریزی، شیخ محمد بهاری و سید عبدالحسین لاری و علامه طباطبایی است که معرفی می شوند.
بخش سوم کتاب تبیین اندیشه‌های ایشان در دو قسمت عرفان نظری و عملی و با تمرکز بر دو موضوع وحدت وجود و انسان کامل است. نویسنده متوجه شده که آیةالله خامنه ای برخلاف امام خمینی در مسائل اعتقادی و معارفی به صورت مستقل دست به تألیف نزده  (و اساساً در کتاب عرفان امین کتابهای ایشان جزو منابع نیست) و به حسب تتبع نویسنده نیز در هیچ سخنرانی و یا پیام مکتوبی، به صورت مستقل به تبیین دیدگاه خود در باب مسئلۀ توحید و نحوۀ ارتباط مخلوقات با خالق خود نپرداخته اند. تبیین اندیشه  های عرفانی ایشان درباره وحدت وجود و... به جز نظرات اجمالی درباره مکتب نجف، از طریق شرح اشعار مولوی و حافظ آشکار شده است.
در این بخش، توصیه  های عرفان عملی تأکید بر عمل و دوری از الفاظ و عدم توقف در عرفان نظری است و توصیه های ویژه عرفا مثل چهله نشینی، مرید و مرادی و اذکار خاص (آنچنانکه در پیوستهای این کتاب آمده) مطرح نمی شوند و اگر هم سرفصل «استاد» در کتاب دیده می شود، با وجود آنکه نویسنده آرای عرفا درباره طلب استاد خاص هم می آورد ولی دیدگاه آیت الله خامنه ای بیشتر مبتنی بر اهل عمل و تهذیب بودن است نه معنای مشهور عرفانی آن. یا اگر بحث ذکر مطرح می شود منظور توصیه های خاص و عام سلوکی نیست بلکه همان یاد خدا در مراتب مختلف مدنظر است.
علت حجیم شدن این کتاب هم مشخص است. به جز مقدمه و مؤخره، نظرات ایشان و (با توجه به نیاز برای توضیح بیشتر) نظرات دیگران مانند امام خمینی و شهید مطهری به صورت تفصیلی آمده و گاه یک نقل قول چند صفحه ادامه دارد. به بهانه مباحث مطرح شده پیوست های مفیدی هم دارد مثلا دستورالعمهای آیةالله سید علی قاضی در بخش دوم معرفی می شوند و در انتها مباحثی از امام خمینی و نمونه دستورات سلوکی مکتب نجف و ترجمه حدیث عنوان بصری و... هم آمده است. نقل قول و کمک از آثار دیگران برای شرح موضوعات عرفانی، به این اثر جنبه آموزشی نیز داده است. بیان تمثیلهای معروف در پیوست برای توضیح و ساده کردن مفاهیم عمیق عرفان مانند موج و دریا، آینه، تکثیر نور و... هم بیشتر سبب شده تا کتاب حاضر برای مشتاقان آشنایی با عرفان جنبه آموزشی داشته باشد.
این کتاب علی رغم برخی کمبودها یک اثر آموزشی و مروج عرفان انقلابی، و علیه عرفان ستیزان، معرف تعداد زیادی از عرفای سلف و معاصر، بستر ورود به دنیای عرفان و‌نهایتاً موجب شناخت عمیق تر عرفان سیدعلی خامنه ای است.

  • رضا کریمی

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی