نقد جوادی آملی بر آخوند خراسانی

سخنرانی آیت الله جوادی آملی در مراسم رونمایی از کتاب تحریرالاصول چند نکته مهم دارد و  قول مشهور در مورد حجیت قطع را تصحیح می کند و از یک خط تاریخی پرده بر می دارد. رابطه نظر آخوند خراسانی با کتاب شهید جاوید در مورد علم امام از این نظر که بذر کاهش شأن و‌مقام علمی امام را گذاشت هم مهم است.  از این جهت می توان گفت او‌ یکی از اجداد‌ فقهی روشنفکری دینی است.

گزیده ای از سخنرانی 6 دی:
مرحوم آخوند صاحب کفایه مستحضرید که مقداری اسفار و مانند آن را خوانده است، او مختصری اسفار خوانده است، نه بیشتر از آن. آدم باهوشی بود، اگر بیشتر می‌خواند دیگر ما از بسیاری از خطرهایی که بر ما تحمیل شد به آسانی می‌گذشتیم و آن هم خطر شهید جاوید بود. این اصول اگر وظیفه‌اش را انجام می‌داد، ما آن هزینه را نمی‌دادیم. 
این را آخوند و امثال آخوند آمدند گفتند حجیت ذاتی قطع است ـ پدرآمرزیده! ـ آنکه «بیده الحجیة» است می‌تواند بگوید این قطع حجت است یا آن قطع حجت نیست، ذاتی بودن آن یعنی چه؟ 
اگر آخوند متوجه می‌شد که بین اعتبار و حقیقت فرق است و اگر فتوا نمی‌داد حجیت ذاتی قطع است، حوزه ما این درس‌ها را می‌خواند، دیگر ما فلان کس نداشتیم، فلان کس نداشتیم که اینطور حوزه را به فتنه بکشانند! او هم یک طلبه بود. وقتی می‌فهمید که علم امام در بیان احکام حجت است، اما در قضایای شخصی مثل ما باید عمل بکند. 
جریان کربلا مشخص بود، یقین داشتند که چه خبر است، چه سمّی است، چه کسی کشته می‌شود یا چه کسی کشته نمی‌شود، آنها اگر بنا بود با علم غیب عمل بکنند که همیشه از قدرت غیبی عمل می‌کردند و دیگر برای ما اسوه نمی‌شدند!
حجیت ذاتی قطع نیست، کاشفیت ذاتی قطع است.

متن کامل سخنرانی6 دی ماه

***
چند نکته مهم‌در این سخنرانی وجود دارد:
«حجیت ذاتی قطع نیست کاشفیت ذاتی قطع است» یعنی کاشفیت منجر به قطع می شود ولی این‌دلیل حجیت و ترتیب اثر عملی نسبت به کاشفیت در هر شرایطی نیست.
از این سخنرانی می توانیم نتیجه بگیریم که کاشف الغطاء و امام خمینی حجیت قطع را برخلاف آخوند خراسانی قبول نداشتند. در واقع این گزارش مشهور  که‌همه علما حجیت قطع را قبول دارند، گزارش دقیقی نیست. بلکه حجیت ذاتی قطع نیست پس برخی قطع حجت نیست! بلکه به قول جوادی آملی: « آنکه «بیده الحجیة» است می‌تواند بگوید این قطع حجت است یا آن قطع حجت نیست». 
رابطه نظر آخوند خراسانی با کتاب شهید جاوید در مورد علم امام نکته مهم دیگر در این سخنرانی است. این نظر بذر کاهش شأن و‌مقام علمی امام را گذاشت. یکی از ویژگی های روشنفکری امروز بی اعتنایی  یا تقلیل شأن امام است. تعریف انسان در مدرنیته انسان محدود و بلکه خطاکار و‌ خطاپذیر است و در چنین‌ منظومه ای امام طور دیگری تعریف می شود. علاوه بر این، آخوند خراسانی در جریان مشروطه و برخی دیگر از نظریات فقهی خود مورد علاقه روشنفکران‌است. از این جهت می توان گفت او‌ یکی از اجداد‌ فقهی روشنفکری دینی است.
نقد آیت الله جوادی آملی بر آخوند خراسانی از جهت نقد روشنفکری در ایران هم مهم است.اگر امثال او نبود این خط و جریان اینقدر ادامه نداشت.