ابن عربی در مورد عذاب نظری خلاف عادت دارد و می گوید: عذاب در «عذب» به معنی شیرین و گوارا ریشه دارد. به گفته دکتر کاکایی در مقدمه اش بر کتاب ابن عربی میراث دار انبیاء: او معتقد است در بازگشت به سوی رحمن هر کس به آن‌چه مزاجش اقتضای آن را دارد می‌رسد، خواه در بهشت خواه در آتش.
عذاب در قرآن به اسامی زیادی اضافه شده و اوصاف متعددی دارد. اگر بگوییم عذاب غلیظ و شدید و عظیم داریم بازهم سخن ابن عربی نقض نمی شود چون می توان اینگونه توجیه کرد که گوارایی هم می تواند غلیظ و شدید و عظیم باشد. اگر هم بگوییم عذاب نار و جهنم و حریق و حمیم داریم بازهم مشکل حل نمی شود چرا که می توان پاسخ داد: آدمی می تواند به آتش و حرارات خود بگیرد و مانند جنس جن و شیطان آتش بدن شود.
اما تعبیر عذاب الیم (حج/25، ملک/28، بقره/10و104و174و178، آل عمران/77و91و...) را چه کنیم؟ این تعبیر نشان می دهد عذاب شیرین نیست و بلکه دردناک است.
من می خواهم همچنان با ابن عربی همدل بمانم و بگویم این تعبیر مهم نشان می دهد که در عین خوشی می توان درد کشید! چرا که عذاب شیرین یا عذاب الیم را به چشم دیده ام: لحظات سیگارکشیدن یک مرد که هم درد می کشد و هم لذت می برد! سینما و ادبیات بهترین نمونه ها را برای عذاب الیم به تصویر کشیده اند: لحظاتی که در ظاهر لذتبخش و شیرینند اما در باطن الیم. آدمی در این لحظات احتمالاً بیان به رضایت دارد اما در عمق وجودش عذاب می کشد.
