بعد از دیدن ترنج احساس سبک بودن داشتم. آیا همین برای خوب بودن یک اثر هنری کافی نیست؟ در طول فیلم صدای اعتراض آرام برخی به روند کند فیلم را می شنیدم اما برای من نوای فیلم نوای آشنایی بود. ترنج یک اثر هنری است، اثری از هنر سنتی ایرانی. داستان در باره پیرنقاش سنتی (با بازی رضا ناجی) که آثارش حتی در پاریس هم مورد استقبال واقع می شود اما مسئله اصلی درگیری های درونی اوست.
در اینجا به قول راعی، هنرمندان چیزهایی را می‌بینند و به چیزهایی معتقدند که دیگران نمی‌بینند. لحظات ورود هنرمند نقاش به طرح ترنج (طرحهای اسلیمی همراه با گل و بوته و پرنده که برای فرش بافی کشیده می شود) آرامش بخش بود. نقاشی های فیلم نباید مصنوعی باشند و به نظرم نیستند چون من یک ایرانی ام و چشمانم ترنج ها و فرش های زیادی دیدند پس چرا از این طرح های ریشه دوانیده در مردم احساس تصنع داشته باشم؟ آنچه که در اینجا زیاد دیده می شود ورود مکرر به درون آثار هنری است و هنر باید اینگونه باشد و دیگران را درگیر خود و غافل از دیگران کند. هنر چه بهشتی باشد و چه جهنمی مخاطب را تسخیر می کند و این هر دو اتفاق در فیلم به خوبی نشان داده می شود. هنرمند اگر حال خوشی نداشته باشد نمی تواند اثری به جا بگذارد، یگانگی با اثر مسئله ای جدی است و این نکته هم در فیلم تبیین می شود. اثر هنری به دست هنرمند نیست و هنرمند در حال فراخواندگی صاحب اثر می شود و این نکته هم در فیلم وجود دارد. نکته دیگر این است که هنر آموزشی نیست و می بینیم که نوه پیرمرد در همان سن پایین می تواند طرحهایی بکشد که صاحبان فن آن را با اثر پدربزرگش اشتباه بگیرند. او هم مانند پدربزرگش حس ورود به اثر هنری را تجربه می کند و این در حالی است که بقیه خانواده از آن دو دورند. و همسر پیرمرد مدتهاست که اصرار دارد تابولهایش را برای کسب درآمد بفروشد. با همه این اوصاف آیا نمی بایست ترنج را اثری شاخص در تبیین ماهیت هنر دانست؟
علاوه بر این، هنر سنتی بهشتی و هنر مدرن جهنمی است. تقابل رضاناجی با محمود پاک نیت تقابل دو نوع هنرمند است، این دو گرچه دو دوست هستند اما یکی ترنج می کشد و دیگری آثاری مدرن دارد و وقتی هم دیگر را در آغوش می کشند یکی جسمی خنک و دیگری جسمی داغ دارد. این یک حقیقت بزرگ در عالم است که مومنین سرد و خنک هستند (گرچه آتشی در قلب خود دارند که به عنوان سوز دل هرگز نباید بگذارند خاموش شود).
سخنان مش حسن (با بازی حسین محجوب) هم سرمشق هنرمند است: کسی که ادعا دارد و فکرمی کند آثاری به جا گذاشته باید شاهد بیاورد اما کسی که معتقد است هیچ ندارد آزاد است. این جمله کلیدی کلید آزادی هنرمند است . او زمانی آماده مرگ است که آثارش را هیچ بداند و شاید اینجاست که به فروش تابلوهایش راضی می شود.
فیلم به نظرم سعی داشت دید شرقی داشته باشد
دید شرقی آکنده از لطافت و آرامش و ... است
از همین منظر( شاید از طرف کارگردان تعمدی نیاشد) میتوان گفت که ریتم کند فیلم به این دید نزدیک است!