خداودیگرهیچ- گفتارهای دولابی: از خدا جدا نمی توان شد

اصطلاح وحدت وجود از مناقشه برانگیز ترین اصطلاحات درتاریخ تفکر اسلامی است. من در پاسخ اینکه آیا وحدت وجود را می پذیری؟ می گویم: توحید صمدی را می پذیرم. صمد در دروایات یعنی چیزی که خالی نیست و در قران صمد یعنی نه زائیده شده و نه می زاید و نه برایش همتایی هست. توحید صمدی برخلاف توحید عددی ( وحدتی است که همه را در بر می گیرد. توحید عددی یعنی واحد بودن. در کنار عدد یک می توان به دو- سه و بالاتر هم قائل شد. اما توحید صمدی یعنی احد بودن. واحد را می توان یک و احد را می توان تک معنی کرد. تک برخلاف یک به دو نمی رسد. خدا احد است واحد نیست. ( البته واحدالقهار هست که با تفسیر قران به قرآن می توان واحدالقهار را همان احد دانست) البته این ترجمه کافی نیست. احد جز با صمد به درستی فهم نمی شود. قل هوالله احد الله الصمد. توحید عددی می گوید خدا را اطاعت کن. اما ما فقط خدا را فرمان نمی بریم. بلکه بدون او معنا نداریم. توحید صمدی می گوید: خدا خلق می کند اما نمی زاید و زائیده نشده و همتایی ندارد. لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد. گفتن جملات این سوره چه معنایی دارد؟

مرحوم دولابی با توجه به آیات سوره توحید می گوید صمد یعنی هیچ کس از خدا جدا نیست. اشکال اصلی فرزند قائل شدن برای خدا این است که با توحید صمدی نمی سازد. چون فرزند درعین مشابهت دارای استقلال هم هست. اینکه یهود گفتند دست خدا بسته است منظورشان فارغ شدن خدا از خلقت خود بود یعنی خدا آفرید و کا ر را واگذاشت اما این ادعا با توحید صمدی نمی سازد چرا که از خدا  جدا نمی توان شد. می خواهم بگویم اساساً شرک با توحید صمدی است که ناسازگار است وگر نه صرف قائل شدن عدد یک برای خدا کافی نیست و در تاریخ بسیاری کسان بوده اند که خدا را یکی می دانستند اما برایش فرزند قائل می شدند با به این نتیجه رسیدند که دستش بسته است! یا اینکه برای حل مشکلاتشان به غیرخدا پناه می بردند.