استاد فلسفه و فوتبال

   دکتر داوری اردکانی استاد فلسفه دانشگاه است اما فلسفه او بسیار فراگیر است. او علاوه بر مسائل فلسفه به هنر، ادبیات، تکنیک، سیاست، فرهنگ، رسانه، ورزش، سینما، آموزش، کار و امور اداری، شهرسازی، نفت و... هم اندیشیده است. یکی از قابل تأمل‌ترین سخنان او در مورد فوتبال است. اطلاعات تخصصی داوری در مورد فوتبال معمولی است و خودش می‌گوید: «تنها کتابی که درباره ورزش خوانده ام کتاب کوچک جیبی فن ورزش از مجموعه «چه می دانم؟» است که در حدود هفتاد سال پیش به فارسی ترجمه شده است. من هم آن را در عنفوان جوانی خوانده ام پس بهتر است در مورد ورزش ها اظهار نظر نکنم»!

پس استاد فلسفه را چه به فوتبال؟! او معتقد است در این که فوتبال ورزش است کسى تردید نمی‌کند ولى فقط ورزش نیست. اگر فوتبال یک ورزش ناپیوسته به مسائل دوران ما بود، داوری در مورد آن نمی‌نوشت.

کنکاشی در کلمات یک رئیس جمهور

رئیس جمهور اخیراً در میلاد امام حسن (ع) و البته در گیرو دار مذاکرات هسته ای گفته است: امام حسن(ع) به ما یاد دادند که باید به مصلحت امت و خواست مردم و جامعه توجه کرد و به نفع امت و جامعه اسلامی تصمیم گرفت.

در نقد این سخن قصد بررسی مبانی مردم سالاری و دموکراسی نیست و نیز مخالفتی با اصل بهره گیری از الگوی صلح امام در جهان امروز وجود ندارد بلکه سخن بر سر برداشت صحیح از تاریخ است.

اگر در کلمات این جمله دقت کنیم می بینیم که در ادامه عبارت «مصلحت امت» عبارت «خواست مردم» بیان شده است. اما آیا مصلحت امت همان خواست مردم است؟ واقعیت این است که صلح امام حسن به دلیل عدم وجود حمایت کافی مردم اتفاق افتاده است نه به خاطر خواست مردم. حتی خواست بخشی از مردم بر عدم صلح واقع شده است و امام این خواست را نادیده گرفته تا جایی که با خطاب «یا مذل المؤمنین» مواجه شدند! این چنین نرمش هایی در تاریخ ائمه وجود داشته و گاه کار را به تقیه کشانده است. در این رفتار گرچه رفتار مردم مؤثر تعیین کننده است اما رفتار مردم جنبه سلبی دارد نه ایجابی. به عبارت دیگر باید جمله رئیس جمهور را اینگونه اصلاح کرد که: «امام حسن (ع) به ما یاد دادند که در شرایط خاص باید به مصلحت امت و «عدم خواست مردم» توجه کرد و به نفع امت و جامعه اسلامی تصمیم گرفت». چرا که گاهی مصلحت مردم این است که امام بماند ولو بدون جنگ با طاغوت. و باید دانست صلح و مدارای امام در شرایطی رخ داد که مردمان گرداگرد امام تشخیص ندادند که عزت و ذلت واقعی در چیست. این برای اولین بار نیست که رئیس جمهور محترم مفاهیم را وارونه تعبیر و تفسیر می کند. در گذشته ایشان گفت و گوی امام با سپاهیان یزید در کربلا را درس مذاکره نامید. اما مذاکره دیپلماتیک امروزه  که به قصد «برد- برد» انجام می شود کجا و «اتمام حجت» ها و ابلاغ های موعظه وار امام خطاب به شکم های از حرام انباشته کجا؟

مسئله ما انتقال درست واژگان و مفاهیم است که به درستی انجام نمی شود!

 

توحید، محور وحدت ادیان*

اخبار و بازتابهای ششمین همایش بین المللی ادیان توحیدی در اصفهان زیر سایه سفر استانی رئیس جمهور قرار گرفت. در این همایش رهبران و  نمایندگان برخی ادیان مانند کلیمیان، زردشتیان، ارامنه، آشوریان و صابئین مندانی از داخل و خارج از کشور سخنرانی کردند و از 150 مقاله ارسالی، 86 مقاله برگزیده و 10 مقاله برتر شناخته شد. مقاله من با راهنمایی و مشاوره دو تن از استادانم با عنوان «نظریه وحدت متعالی دین» جزو ده مقاله برتر قرار گرفت که در کتاب مجموعه مقالات همایش چاپ خواهد شد.

از حضور در این مراسم چند نکته به ذهنم می رسد:

اساتید تند زبان*

لحن و بیان اساتید و اندیشمندان می تواند موضوع خوبی برای مطالعه باشد هر چند نمی بایست مانع و حجاب فهم آراء و نظرات آنان قرار گیرد. در دوران معاصر می توان نمونه های زیادی از تندزبانی ها و حتی بی ادبی اصحاب اندیشه را نسبت به مخالفان به عنوان نمونه ذکر کرد. سروش و فردید که در دهه شصت به یکدیگر پیامهای خشمگینانه ای ارسال می کردند نمونه شاخص این تندزبانی ها هستند. سروش این تندی را هنوز هم ادامه می دهد. او در مصاحبه با شهروند امروز فردید و داوری را اینگونه توصیف کرده بود: «استاد مرحوم و شاگرد نامرحوم!» و در یکی از مطالب اخیر خود نیز نوشت: «زنگیان جنگی از تبریز و قوچان و اردکان آورده اند...!». فردید البته تعابیر تحقیرآمیزی در مورد سروش داشت

نوح به روایت مدرن

در ابتدا هیچ نبود

وسوسه به گناه ختم شد

آنان از باغ عدن (بهشت ) رانده شدند

آدم و حوا سه پسر داشتند

هابیل ، قابیل و شیث

هابیل قایبل را کشت و به شرق فرار کرد

جایی که فرشتگان سقوط کرده به او پناه دادند

فرشتگان نگهبان به نوادگان هابیل کمک کردند تا تمدنی . صنعتی برپا کنند

درباره تفکر عرفانی شهرام پازوکی*

  پازوکی یک استاد فعال دانشگاهی است که گرچه تنها یک کتاب مستقل تازه از او چاپ شده اما رساله دکتری و مقالات علمی پژوهشی اش نشان می دهد که شناخت قابل توجهی از غرب مدرن و از میراث فلسفی ما دارد و بدون تردید یک نویسنده فعال در حوزه عرفان و تصوف محسوب می شود و حتی در شناخت طریقه و سلسله های صوفیه هم اهتمام دارد (طریقه احمد غزالی... مجله ادیان و عرفان، پاییز و زمستان89، انتصاب سلاسل صوفیه به حضرت علی ع : اطلاعات حکمت و معرفت، شماره19). اما فارغ از تمامی کوششهای دانشگاهی او ، مسئله مهمی که در اینجا می خواهم مد نظر قرار بدهم دغدغه ویژه ای است که در تبیین نسبت نظر و عمل دارد. اساساً او معتقد به وحدت نظر و عمل است و حتی گفته که از منظر دقیق عرفانی تقسیم عرفان نظری و عملی تفکیکی کاملاً اعتباری است (جاویدان خرد، ش3، ص9).

درباره اینترنت و زندگی دوم*

به چه دلایلی باید از زندگی مجازی (زندگی دوم) پرهیز یا استقبال کرد؟ آیا می‌توان نسبت تعادلی بین زندگی اول و زندگی دوم برقرار کرد؟ اینترنت دو ویژگی دارد: 1. دنیایی مجازی است؛ 2. دنیایی شبکه‌‌ای است. نیچه افشا کرد که در این دوران «تن» فراموش شده است و می‌توان گفت مجازی‌بودن اینترنت یعنی جدایی تن از نفس. در عصر مدرن انسان‌ها پا‌در‌هوا شده‌اند و از آسمان بریده‌اند و در زمین هم نمانده‌اند...

تفاوت دیالکتیک زنون و سقراط

زنون برای اثبات عدم امکان حرکت جدل (دیالکتیک) می کرد (کاپلستون، تاریخ فلسفه، ص68) و سعی می کرد نتایج متناقض و مضحک معتقدان به حرکت را نشان دهد (همو،69) این روش نشان دهنده هدف مشهور جدل یعنی اسکات خصم  است. اما دیالکتیک سقراط به قصد مامایی بود و میخواست دیگران به تولید (زایش)«تعریف» صحیحی از زندگی برسند. این روش گرچه همراه با خشم و رنجش و حتی تشویش خاطر یا تحقیر کسانی شود که نادانیشان آشکار شود (ص128) اما در هدف و نتیجه با دیالکتیک زنون متفاوت است. دیالکتیک سقراط گاهی عملاً به نتیجه قطعی نمی رسید (ص127). زنون جدل می کرد و سقراط اهل گفت و شنود بود اما روش هر دو با لفظ دیالکتیک یاد می شوند. تفاوت روش سقراط و زنون برای ما درس خوبی است که بدانیم همه چیز مخالفت ورزیدن نیست، با تعامل می توان به زایمان اندیشه رسید و نیز بدانیم ساکت کردن مخالف، پایان تفکر نیست.

عقل بخشش خداست و مایملک بشر نیست، هدایت به دست خداست و در روایات تحت همین عنوان، از مجادله نهی شده است. البته در قرآن دعوت به جدال به احسن شده است. به نظرم تقابل زنون و سقراط (با اغماض) نحوی تقابل مجادله و جدال احسن باشد. تفصیل مطلب بماند تا بعد...

دین دولتی، اصلاح یا استصلاح؟

این روزها عبارت دولت دینی دوباره محل مناقشه شده است. میخواهم از طریق تحلیل واژه استصلاح در این ماجرا وارد شوم.

وافی و فرزند کافی / «بابا، مامان، از من نترسید!»

محمد مسلم وافی جنجالی ترین چهره ای است که در مسئله مهم این روزها در موضوع کاهش جمعیت و لزوم افزایش تعداد فرزندان خانواده ها به شهرت رسیده است.  مردی با 10 فرزند در 31سالگی و صاحب دو داماد! موجودی عجیب (به قول یکی از شبکه های ماهواره ای سلطنت طلب) که حتی از نسیم اعتراض های مادرهمسر خود نیز بی نصیب نبوده است!