کتابهای اسلام شناسانانه ای که توسط ما برای خارجی ها و یا توسط خارجیها درباره ما نوشته می شوند یک ویژگی مشترک دارند و آن اینکه معمولا می توانند شروع خوبی برای آشنایی با اسلام باشند. کتابهای علامه طباطبایی - گلچینی از معارف تشیع، قرآن در اسلام، شیعه در اسلام و رسالت تشیع در دنیای امروز – از این دسته اند. گویی که یک نفر خالی الذهن می خواهد بداند دین ما چه برای گفتن دارد. کتابهای سیدحسین نصر مانند قلب اسلام هم در این قاعده جای می گیرند و نیز کتاب درآمدی بر اسلام نوشته آن ماری شیمل (دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ترجمه عبدالرحیم گواهی1376).
این کتاب بحث را از شبه جزیره عربستان در قبل از اسلام شروع می کند و به شخصیت حضرت محمد ص ، گسترش اسلام، قرآن و تعالیم آن، حدیث، شریعت، کلام و فلسفه، تشیع، اسلام عرفانی و در پایان تحولات نوین در درون اسلام می پردازد.
نگاه شیمل به اسلام چند ویژگی دارد.
نویسنده به صورت جداگانه فصلی را به تشیع و فرقه های آن اختصاص داده است و در دیگر مباحث بر اساس دیدگاه های اهل سنت است به تببین اسلام می پردازد مثلا در باب جنگ صفین معتقد است که معاویه د رجریان به نیزه کردن قرآن ها علی ع را متقاعد کرد که کار را به حکمیت بسپارند و این خلاف دیدگاه تشیع است که معتقد به تحمیلی بودن حکمیت شده است. به هر حال نقد های مترجم مکمل خوبی بر این نوع نگاه است که به صورت پاورقی ذکر شده است.
تعلق خاطر نویسنده به عرفان هم کاملا آشکار است و در این کتاب علاوه بر تعاریف کلی در موضوع، فصلهایی جداگانه با عنوان «اسلام عرفانی و سلسله های تصوف» و «اعتقادات عمومی و تجلیل از اولیا» را ترتیب داده است. جدا از این ، او کتابی مستقل باعنوان ابعاد عرفانی اسلام دارد. با این وجود نگاه شیمل به عرفان هم سنی است و مثلا مسئله منتهی شدن سلسله تصوف به ابوبکر را مطرح می کند.
تجربه شیمل در مناطق ترک و عرب است ودر کتابش اثری از تجربه ایران نمی بینیم. او از مراسماتی ماننند عرس (ص194) نام می برد که لزوما در همه جای جهان اسلام اجرا نمی شوند.
این کتاب حاصل سالها زندگی در میان مسلمانان است و شیمل تنها به تحقیق کتابخانه ای بسنده نکرده است هرچند تجربه مؤلف در مناطق ترک و عرب است ودر کتابش اثری از تجربه ایران نمی بینیم. او از مراسماتی ماننند عرس (ص194) نام می برد که لزوما در همه جای جهان اسلام اجرا نمی شوند. البته شیمل به ایران هم آمد و دکترای افتخاری دانشگاه تهران را هم دریافت کرد. ولی حداقل در این کتاب از اسلام ایرانی چیزی نمی بینیم.
قاعده شرق شناسان این است که نگاهی از بالابه پایین و بدون همدلی به شرق داشته اند. آیا نباید شرق شناسان را به یک دید قضاوت کرد؟ نگاه او نگاه جست و جوگرانه ای است که سعی دارد انصاف را رعایت کند به ویژه اینکه سالها میان مسلمانان زندگی کرده است.در ابتدا از تصویری که شرق شناسان از اسلام به دست داده اند انتقاد می کند و خودش تلاش می کند تا فارغ از مسائل سیاسی و جامعه شناسی نگرشی سنتی به تاریخ و فرهنگ اسلامی را ارائه دهد. شرق شناسان همیشه سعی داشته اند از دیدی غربی و همچون یک مورد پژوهشی به اسلام بنگرند. اما ظاهراً در اینجا قاعده استثنا می خورد - و یا حداقل سعی نویسنده این است که این کار را بکند - این نگرش سنتی برای شرق شناسی غنیمتی است و اعتبار این کتاب را بالا می برد.
تشکر