در تاریخ اسلام ریزش ها و رویش ها فراوان بوده اند و ما باید از آنها عبرت بگیریم. اما برای من داستان زبیر بسیار غم انگیزتر است. چرا؟ چون او با بقیه فرق داشت او مثل سلمان از اهل بیت بود! او خودش خوب بود اما وقتی زندگی اش به تفصیل رسید به گذشته اش پشت کرد. برای فهم حقیقی ماجرای زبیر اول زندگی اش را مرور کنیم (این بند بر گرفته از مجله راه، شماره50 و51، ص72 است):
می گویند در راه اسلام اولین شمشیر را زبیر کشید، در هیچ یک از غزوات غایب نبود و به او گفتندسیف الاسلام. می گویندپیامبر فرمود هر نبی حواری ای دارد و حواری من زبیر است. به عنوان چهارمین و پنجمین مسلمان از اونام برده اند. در شواری شش نفره تنها کسی بود که به علی علیه السلام رأی داد و در سقیفه و در غربت کوچه های بنی هاشم (که همه مردم مرتد شدند جز سه چهارنفر)، او برای اهل بیت شمشیر کشید. اما تحلیل های مورخین بر این است که او در زمان خلیفه سوم دچار روحیه اشرافی شد طوری که ثروتی که از او باقی ماند را بسیار زیادتر از سقف مال حلالی که امیرالمؤمنین علیه اسلام اعلام فرمودند (4هزار درهم) گزارش کرده اند: 35میلیون تا 52 میلون درهم و هزار کنیز و اسب و خانه های در مصر و کوفه و اسکندریه!
آیا این تمام ماجرای داستان غم انگیز زبیر بود؟ نه، سخن اصلی باقی است. علت اصلی ارتداد او اشرافیت نبود بلکه «زبیر دائماً از ما اهل بیت بود تا اینکه فرزند شومش، عبدالله، رشد کرد» (حکمت453نهج البلاغه). از خانواده فاسد و رفیق بد شنیده بودیم اما پسر آدمی چگونه پدر را منحرف می کند؟!
به نظر من ایمان باید تفصیل پیدا کند، خطاب قرآن که می گوید یا ایهاالذین امَنوا امِنوا (نساء/136). یعنی ای کسانی که ایمان دارید ایمانتان را تفصیل بدهید و به همه چیزهایی که باید ایمان بیاورید ایمان بیاورید، همانطور که در ادامه می گوید به خدا و رسول و ملائکه و کتب ایمان بیاورید. زبیر اول مؤمن بود اما حقیقت تلخ این است که خداوند از امکان جنگ میان مؤمنین خبر داده است! و ان طائفتان من المؤمنین اقتتلوا ... و گرچه وظیفه اولیه صلح بین برادران است اما ممکن است یکی بر دیگری ستم کند پس به خاطر حقیقتی تلخ اجازه صادر شده که فقاتلوا التی تبغی...(حجرات/9). به نظرم مهمترین مصداق این جنگ جنگ جمل است و مهمترین مصادیق این مومنین زبیر. زبیر پیوسته با ایمانش جنگید اما این ایمان وقتی بود که پاره تن زبیر از او جدا نشده و رشد نکرده بود. وقتی فرزند آدمی بزرگ می شود ایمان محک می خورد تا ببینیم آیا ظرفیت سیر از ایمان (اجمالی) به ایمان (تفصیلی) وجود دارد یا نه؟ و دیدیم که زبیر طاقت تفصیل نداشت ... و ای کاش زبیر وارث نداشت...
امام علی (ع) :
به خدا سوگند که از انتساب هیچ منکری به من خودداری ننمودند و در رفتار میان من و خود رعایت انصاف نکردند .نخستین گامی که در راه عدالت بر می دارند باید به زیان خود حکم کنند .