نگاهی به کتاب «جایگاه رزق انسان در هستی»

.

حکمت تضمین روزی این است که بندگان بندگی کنند. خداوندی که می‌فرماید شما را برای بندگی آفریدم و اگر گرفتار رزق شویم از بندگی باز می‌مانیم، پس حتماً دنیایش را طوری نیافریده است که ما گرفتار رزق شویم(ص78)

به گفته طاهرزاده امام معصوم، عالِم به قواعد عالَم هستی  و سخنش هماهنگ با عقل روحانی انسان‌هاست پس باید به سخنش اعتماد کنیم. اوست که گفته غم فردا را نخور و راضی به رزق الهی باش. مقدّرات حکیمانه، بستر تعالی انسان‌هاست. روزی مثل مرگ مقدراتی هستند که خواه ناخواه به سراغ ما می آیند و هیچ‌کس نمی‌تواند رزقی که خداوند برای ما مقرّر فرموده ‌است، از دست ما برباید.  در این وضعیت تضمین روزی است که بیهودگی غم و حرص و  زشتیِ التماس فقیران و تکبّر ثروتمندان به اثبات می رسد.

  از نظر استاد طاهرزاده زندگی اقوم (در سوره اسراء آیه 9)  به معنی زندگی با تعادل توحیدی است. قرآن زندگی اقوم را به ما نشان داده است و یکی از راه های تعادل این آیه است:»لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا» (سوره اسراء، آیه29) یعنی دست خود را آنچنان به گردنت قفل نکن که هیچ بخششی از تو صادر نشود، و آن‌چنان هم در بخشش افراط نکن که دچار فقر کامل شوی.   این آیه معنای میانه روی است.  تفسیر این آیه در کتاب با توجه به ادامه آیه (إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ وَیَقْدِرُ ) این است: رزق هرکس مقدّر شده است، حالا اگر بر ما تنگ گرفتند، الحمدلله، و اگر وسعت دادند، باز هم الحمدلله.(ص143). اینجاست که می توان گفت مبحث «میانه روی» مکمل مبحث «رضایت به رزق الهی» است.  

بنده باید بداند وظیفه اش بندگی است و روزی اش تضمین شده و باید به این تقدیر تسلیم باشد و معنای تسلیم نه تنبلی بلکه میانه روی است.

 

نکته 1: لحن گفتاری کتاب

کتاب اگر در حالت نوشتاری ویرایش می شد حجم آن کمتر می شد چون مطالب در حین گفتار به صورت طبیعی تکرار می شوند و اقتضای لحن کتاب هم این بوده که مطالب مفصل و همراه با حکایات و اشعار بیان شوند. گفتاری بودن لحن کتاب  در مقدمه ناشر به خوبی تبیین شده است. کتاب- باید علاوه بر آن‌که جنبة اطلاع‌رسانی داشته باشد، جنبة حضوری و بازی‌گرانة مخاطب خود را نیز حفظ کند. این نکته ویژگی بسیار مهم لحن گفتاری و ممیزه آن با لحن نوشتاری است که خود فرصتی مناسب می طلبد تا به عنوان یک موضوع مفصلا بررسی شود.

نکته 2: جایگاه تلاش انسان برای روزی

 در این کتاب محور مباحث، تسلیم به مقدرات شدن است در اینجا سوالی به ذهن می رسد: جایگاه تلاش برای کسب روزی کجاست؟ پاسخ به این سوال در کتاب جداگانه و واضح و مفصل داده نشده است.ولی اشارات در این موضوع کم نیستند.

 در جایی روایتی نقل می شود که « قَدْ تَکَفَّلَ لَکُمْ بِالرِّزْقِ وَ اُمِرْتُمْ بِالْعَمَلِ»؛  ولی طاهرزاده عمل را به معنی عبادت برای آخرت تفسیر می کند: کاری به عهدة خود گرفته و کاری را به عهدة شما گذاشته، آنچه خود به عهده گرفته، تأمین رزق شماست و آنچه به عهدة شما گذارده، آبادانی قیامتتان است (ص66).  در جایی دیگر از کتاب صریحا به موضوع طلب روزی اشاره می شود: حضرت سیدالشهداء می‌خواهند جواب این سؤال را بدهند که ممکن است انسان بپرسد اگر رزق مقسوم است پس تلاش برای چه؟ حضرت ضمن آن‌که ابتدا توصیه به تعادل در طلب رزق می‌کنند، سپس می‌فرمایند: «فَإنَّ ابْتِغاءَ الرِّزْقِ مِنَ السُّنَّةِ» یعنی؛ در طلب رزق بودن، سنت و روش پیامبران و اولیاء الهی است. پس اگر می‌خواهی تحرک و تلاشی همانند آن‌ها داشته باشی، باید از طلب رزق به نحوی که گوشزد شد باز نمانی تا در عالَم پیامبران خدا وارد شوی» (ص182).

هنوز به نظر می رسد طلب رزق توضیح بیشتری می خواهد. گاهی با ذکر روایت به صورت تلویحی پاسخی به این سوال داده شده است. مانند روایت امیرالمومنین که «چه بسیار افراد میانه‌روی که تقدیرهای الهی به کمکشان می‌آید.» (کافی، ج 5، ص 81) و نیز  مانند روایت امام صادق علیه السلام (کافی، ج 5، ص 81.)در بخش «تحرکی با نشاط» : «باید تلاش تو برای زندگی، فوق انسانِ اِهمال کار و دونِ انسانِ حریصِ راضی به دنیا و امیدوار به دنیا باشد، از آن حرص، نفس خود را در حدّ انسان معتدلِ غیر حریص پایین‌تر بیاور، و نیز برتر بدار نفس خود را از کسی که در طلب رزق سستی می‌کند.» . این دو روایت ( که از فروع کافی - کتاب المعیشه یعنی بخش فقهی کافی کلینی- نقل می شوند و طبیعی است که کمتر از اصول کافی مورد مطالعه عمومی قرار بگیرند) می توانند مقدمه توضیح نقش اختیار انسان در طلب روزی باشند که درکتاب با سرعت از آنها گذر می شود (و حداقل کلمات تصریحی در موضوع ندارند). طاهرزاده در شرح این جنبه روایت به اجمال می گوید: در آن حدّ که بتوانی نیاز حقیقی‌ات را به دست آوری تلاش کن، که در این حدّ، در عرصة طلب رزق وارد شدن، برای امتحان دادن، کافی است.» (ص190). گویا کتاب شرح این مسئله را بر عهده خواننده گذاشته و باز بحث را به رضایت به روزی الهی منتقل می کند.

 

دانلود کتاب

جایگاه رزق انسان در هستی