تفکر توحیدی

وبلاگ هزار و یک حرف

تفکر توحیدی

وبلاگ هزار و یک حرف

این وبلاگ تلاشی برای تبیین تفکر توحیدی است

کانال تلگرامی رضاکریمی
https://telegram.me/karimireza1001

  رهبر معظم انقلاب اسلامی در ابتدای سال95 فرمودند: شهید آوینی پیشاهنگ کارهای فرهنگی بود. بهتر است به مناسبت 20فروردین - سالگرد شهادت سید مرتضی آوینی- بر برخی مصادیق پیشاهنگی های او مروری کنیم. ضمن اینکه متوجه باشیم این پیشاهنگی سبب می شد او گاه تنها باشد.

آنچه که بیش از همه چیز آوینی را به مردم معرفی کرد. روایت فتح بود. او در سبک فیلمسازی خود پیشاهنگ بود. به این معنی که تلاش می کرد روایت غیرکلیشه ای و حقیقی از جنگ را ارائه دهد. چیزی که مرحوم مددپور آن را سینمای اشراقی نامید. باید این را بدانیم که گرچه در ابتدا مردم او و صدایش را با روایت فتح می شناختند. اما از همان ابتدا او فراتر از این بود. ما باید آوینی متفکر را بشناسیم. در مورد شهید آوینی کتاب کم نوشته نشده است اما کتاب زندگی زیباست بیشتر تلاش کرده است تا پیوند زندگی و افکار او را نشان دهد. زندگی زیباست برگرفته از جمله شهیدآوینی است و این کتاب یک اثر روایی است که خواننده را با بعد فکری فرهنگی آوینی آشنا می کند. آشنایی با بعد فکری شهیدآوینی از ویژگی های خوب این کتاب است به خصوص برای آنها که تازه می خواهند افکار آوینی را بچشند.

با توجه به اینکه در آستانه برنامه ششم توسعه هستیم خوب است از روزهایی که او به تنهایی در مورد توسعه نوشت هم یادی کنیم. از زمانی که شهید آوینی در در دهه شصت مقالاتی در باب «توسعه و مبانی تمدن غرب» نوشت و بعدها با این عنوان به کتاب تبدیل شد سال ها می گذرد. آن روزها توسعه آن چانکه امروز از آن سخن گفته می شود شناخته شده نبود. آوینی در گمنامی و پیشاهنگی بخشی از جامعه انقلابی را متوجه رابطه توسعه و خاستگاه غربی آن کرد. او گفت که توسعه اقتصاد محور است و بر مبنای تلقی خطی و داروینی از تاریخ قرار دارد. او از دیکتاتوری اقتصاد و نظام غیردینی آموزشی غرب سخن به میان آورد و از قلب مفاهیم و واژگان نوشت. او در آن کتاب معدود کتاب های ترجمه شده در افشا و نقد ماهیت مخرب توسعه را معرفی و تحلیل کرد. اکنون دیگر مانند آن روزها ماهیت توسعه ناشناخته نیست. حدود بیست سال بعد از آن مقالات کار به جایی رسید که به جای واژه توسعه واژه «پیشرفت» به عنوان جایگزین و بدیل بومی انتخاب شده است تا همه بدانیم ما نه به دنبال آرمان های تمدن غرب که به دنبال الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هستیم. در حال حاضر ده سال است که از انتخاب رسمی عبارت «پیشرفت» توسط مقام معظم رهبری می گذرد. حدود ده مرکز و گروه و شورا دراین مورد تشکیل شده اند. مجلات و کتابها در این مورد مطالب زیادی نوشته اند. گرچه نمی توان گفت که همه حرفها گفته شده است و تکلیف همه الگوها روشن شده است اما به هر حال راهی گشوده شده است و گفتمانی به عنوان رقیب تفکرهای غربی قد برافراشته است.

پیشاهنگی شهید آوینی گاه سبب می شد به انقلابی نبودن هم متهم شود. به ویژه آنجا که در مورد هیچکاک نوشت. او تلاش می کرد تا با تکنیک مواجهه ای متفکرانه داشته باشد و بگوید فرم و محتوا باید با هم هماهنگ باشند. هیچکاک یکی از مظاهر فرم مناسب سینمایی بود و یک انقلابی برای رسیدن به سینمای دینی باید ماهیت آن را بشناسد. با این وصف، گفتن از هیچکاک ، صرف نظر از برخی گزاره های جزئی، نمی تواند موجب دور شدن او از انقلابی گری باشد.

یکی دیگر از نشانه های پیشاهنگی آوینی کتاب فتح خون است. این کتاب را می توان در دسته بندی های مختلفی جای داد: تأویل عرفانی، مقتل امام حسین، نثر ادبی، تحلیل تاریخی و... همه برای آن قابل تعریفند. به نظرم شأن کتاب هم به عنوان اثری ادبی و هم اثری تحلیلی تاریخی و هم به مثابه یک روضه و یک مقتل قابل تأمل است. انصافا باید گفت که کلمات نافذ و عبارات موثر سیدمرتضی آوینی در قلب خوانندگانش مستقر می شود. او  گاهی سوالاتی از تاریخ مطرح می کند که نشان از ذهنی پرسشگر دارند و رد عین حال قلم به اوج غنای  ادبی و معنایی می رسد. چنین کتاب ادبی فکری در مورد عاشورا کم سابقه یا حتی بی سابقه بود.

جذب برخی افراد به داخل جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی هم نشانه ای دیگر از پیشاهنگی اوست. تنوع آدمهای اطراف او را می توان در «مرتضی و ما» دید. یک دلیل اختلاف نظرها پیرامون شخصیت او – که گاهی کار را به مناظره تلویزیونی در مورد اوکشاند- هم همین است. افق فکری او فراتر از کلیشه ها بود و هر کسی از ظن خود یار او می شد. دکتر شهاب اسفندیاری در یادداشتی با عنوان «مرتضی و ما» یا «مرتضای ما»؟ اختلاف نظر بر سر تفسیر شخصیت شهید آوینی را متوجه «ذات روایت» دانسته  که هیچ گاه قادر نیست «همه حقیقت» را بازگو کند، چون همیشه ناگزیر از حذف است. بنابراین او نتیجه گرفته است که سخن گفتن از این که فلان روایت «ناقص» است، یا «تحریف» شده است، درواقع بیهوده است، چون اساسا هیچ روایتی نمی تواند کامل و جامع باشد. او در ادامه ادعای سیدمحمدآوینی را رد می کند که در مقدمه ای بر کتاب «مرتضی و ما» در سال 73 می نویسد: همه تلاش کیومرث پوراحمد در فیلم مرتضی و ما، همچون قصه های مجید، این بود که «هیچ دخالتی در هیچ چیز نکند تا هرچه هست، خودش ظاهر شود». نکته ای که باید در اینجا گفته شود این است که اختلاف روایت بر سر بزرگان ظهور می کند و انسانهای مقلد و کوچک به راحتی در قالب کلیشه ها قابل تعریف هستند.

آوینی در به وجود آمدن فضای نقد درون گفتمانی هم پیشاهنگ بود. او زودتر از بسیاری انقلابیون، بعد از جنگ مشکلات مدیریتی و فضای روشنفکری را خیلی زود نقد کرد و بسیاری از تصورات و مشهورات را به هم ریخت. آوینی بسیاری از جوانان حزب اللهی را با مواجهه هستی شناسانه با تمدن غرب و تکنیک آن آشنا کرد. به ویژه در مقاله «تأملاتی در ماهیت تکنیک» و مباحثی که بعد از شهادتش در نامه فرهنگ حول موضوع «هویت» منتشر شد. نوشتن در مورد «راز سرزمین آفتاب» و علت توسعه ژاپن هم نوشته ای بی سابقه بود. کمتر کسی مانند آوینی شعر امام خمینی (ره) را خواجه وار نامید و تحلیل کرد.مبارزه او با مشهورات تا حدی پیش رفت که آخرین روزهای زندگی اش به شدت متهم به دوری از آرمان هایی بود که خودش به دنبال آن بود. اگر حضور ناگهانی رهبر در تشییع جنازه او و تعبیرات ایشان نبود چه بسا این فضای اتهام همچنان باقی می ماند.

به قول حجت الاسلام عباس محسنی:  سید مرتضی آوینی از معدود کسانی است که تجربه انقلاب اسلامی را در تفصیل عالم جدید آورده است. یک به یک بحث می­کند که عالم جدید با انقلاب اسلامی چه نسبتی دارد. درباره نسبت نظام حکومتی در عالم جدید با انقلاب اسلامی یا حکومت دینی و یا درباره نسبت انسان در محیط انقلاب اسلامی و محیط غربی و تفاوت آنها بحث می­کند. آوینی کسی است که در 12 اثر، هم مبانی دینی و انقلابی خود را بیان کرده و هم سعی نموده تا ماهیت انقلاب اسلامی را تبیین کند. آوینی چگونگی تأثیر این طرز تفکر در پدیده­های عالم جدید را از یک­سو تجربه، و از طرفی تدوین کرده و به ارث گذاشته است. این مجموعه کتاب­ها، تجربه انسان انقلاب اسلامی است.

  • رضا کریمی

نظرات (۲)



باید بچشد عذاب تنهایی را                مردی که زعصر خود فراتر باشد.
مثل همیشه خوب میدرخشی وبرخی نکات ظریف را درمیاری.یاعلی
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی